Ο Ψευδάργυρος είναι ένα ζωτικής σημασίας ιχνοστοιχείο με πολλές σημαντικές λειτουργίες στον οργανισμό όπως την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος.
Σήμερα, έχει υποστηριχθεί η άποψη ότι η πρόσληψη του μέσω συμπληρωμάτων διατροφής μπορεί να προστατέψει ή ακόμη και να θεραπεύσει από τον COVID-19, ωστόσο, ο Αμερικάνικος Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) επισημαίνει ότι η προώθηση φαρμάκων και συμπληρωμάτων με ανυπόστατους ισχυρισμούς αναφορικά με τον COVID-19 αποτελεί κίνδυνο για τη δημόσια υγεία. 1,2
Ο ψευδάργυρος συμμετέχει σε πολλές κυτταρικές λειτουργίες και έχει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στο ανοσοποιητικό σύστημα, τη σύνθεση πρωτεϊνών, την επούλωση πληγών, τη σύνθεση του DNA και την κυτταρική διαίρεση, ενώ εμπλέκεται στο μεταβολισμό των υδατανθράκων και του λίπους. Η έλλειψη του μπορεί να προκαλέσει διαταραχές στο ανοσοποιητικό σύστημα, αυξημένη ευαισθησία σε λοιμώξεις, δερματικές και γαστρεντερολογικές διαταραχές, μείωση σωματικού βάρους, επιβράδυνση της ανάπτυξης και υπογοναδισμό (μειωμένη παραγωγή τεστοστερόνης) στους άντρες.3 Σύμφωνα με μία πρόσφατη έρευνα, αν και η λήψη συμπληρωμάτων ψευδαργύρου δεν είχε καμία επίδραση στην πρόληψη από το κοινό κρυολόγημα, φάνηκε ότι η λήψη τους μπορεί να μειώσει το διάστημα κρυολογήματος κατά περίπου 2 ημέρες.4
Ψευδάργυρος και COVID-19
Αν και η επαρκής πρόσληψη ψευδαργύρου έχει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος, δεν υπάρχουν αρκετά δεδομένα αυτή τη στιγμή ώστε να συστήνεται η χορήγηση συμπληρωμάτων ψευδαργύρου για την αντιμετώπιση του COVID-19 σύμφωνα με τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας (NIH) των ΗΠΑ και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO).5,6 Παράλληλα, οι κατευθυντήριες οδηγίες για την αντιμετώπιση του COVID-19 συστήνουν να μη γίνεται χρήση συμπληρωμάτων ψευδαργύρου πάνω από την συνιστώμενη διαιτητική πρόσληψη (RDA) για την πρόληψη του. Αυτή τη στιγμή η χορήγηση ψευδαργύρου σε δόσεις πάνω από τη συνιστώμενη διαιτητική πρόσληψη περιορίζεται μόνο σε κλινικές μελέτες.5
Ποια είναι η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη ψευδαργύρου;
Η συνολική ποσότητα του ψευδαργύρου στον οργανισμό είναι 2-4 γραμμάρια.7 Έτσι, η καθημερινή επαρκή πρόσληψη του είναι πολύ σημαντική καθώς το σώμα μας δεν διαθέτει υψηλές αποθήκες ψευδαργύρου. Η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη του (RDA) εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως την ηλικία και το φύλο. Επίσης, υπάρχουν συστατικά που επηρεάζουν την απορρόφηση ψευδαργύρου όπως το ασβέστιο, ο σίδηρος και κάποιες φυτικές ίνες.8 Γενικά, η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη είναι 11 mg για τους ενήλικες άντρες και 8 mg για τις ενήλικες γυναίκες.9
Συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη (RDA) ψευδαργύρου
| Ηλικία | Άντρες | Γυναίκες | Έγκυες | Θηλάζουσες |
| 0-6 μηνών | 2 mg | 2 mg | ||
| 7-12 μηνών | 3 mg | 3 mg | ||
| 1-3 ετών | 3 mg | 3 mg | ||
| 4-8 ετών | 5 mg | 5 mg | ||
| 9-13 ετών | 8 mg | 8 mg | ||
| 14-18 ετών | 11 mg | 9 mg | 12 mg | 13 mg |
| >19 ετών | 11 mg | 8 mg | 11 mg | 12 mg |
Πρόσληψη ψευδαργύρου μέσω διατροφής ή συμπληρώματος;
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι τα συμπληρώματα διατροφής συστήνονται σε περιπτώσεις που η πρόσληψη μέσω της τροφής δεν μπορεί να καλύψει τις ανάγκες μας σε θρεπτικά συστατικά και δεν αντικαθιστούν σε καμία περίπτωση την υγιεινή ισορροπημένη διατροφή.
Επίσης, φαίνεται ότι η χορήγηση συμπληρωμάτων ψευδαργύρου (είτε μακροχρόνια σε φυσιολογικές ποσότητες είτε βραχυχρόνια σε μεγάλες ποσότητες) έχει πιθανόν ελάχιστα οφέλη στο ανοσοποιητικό σύστημα λόγω της τοξικής επίδρασης που έχει η συσσώρευση ψευδαργύρου σε όργανα και ιστούς.10 Η υψηλή πρόσληψη ψευδαργύρου που μπορεί να παρατηρηθεί με τη χρήση συμπληρωμάτων μπορεί να προκαλέσει απόπτωση των κυττάρων του ανοσοποιητικού σε συνθήκες υψηλού οξειδωτικού στρες και φλεγμονής.11 Γενικά, όταν κρίνεται απαραίτητη η χρήση συμπληρώματος ψευδαργύρου, συστήνεται η ημερήσια δόση του να μην ξεπερνά τα 11-12 mg και ο χρόνος χορήγησης του να μη ξεπερνά τον 1 μήνα.5,12
Κίνδυνοι λόγω υψηλής πρόσληψης ψευδαργύρου
Ο κίνδυνος για δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία αυξάνεται ιδιαίτερα όταν η ημερήσια πρόσληψη ψευδαργύρου ξεπερνά συγκεκριμένα επίπεδα ανάλογα με την ηλικία, γνωστά και ως ανώτατα επίπεδα ανεκτής πρόσληψης (UL).13
Ανώτατα επίπεδα ανεκτής πρόσληψης (UL) ψευδαργύρου
| Ηλικία | Άντρες/Γυναίκες | Έγκυες | Θηλάζουσες |
| 0-6 μηνών | 4 mg | ||
| 7-12 μηνών | 5 mg | ||
| 1-3 ετών | 7 mg | ||
| 4-8 ετών | 12 mg | ||
| 9-13 ετών | 23 mg | ||
| 14-18 ετών | 34 mg | 34 mg | 34 mg |
| >19 ετών | 40 mg | 40 mg | 40 mg |
Οι κίνδυνοι από την πρόσληψη ψευδαργύρου είναι υπαρκτοί όταν η πρόσληψη του κυμαίνεται σε επίπεδα τοξικότητας (UL) και διακρίνονται σε οξείς και χρόνιους.14
| Οξείς κίνδυνοι | Χρόνιοι κίνδυνοι |
| Ναυτία | Χαμηλά επίπεδα χαλκού |
| Εμετοί | Αλλαγές στις λειτουργίες του σιδήρου στον οργανισμό |
| Απώλεια όρεξης | Μειωμένη λειτουργία ανοσοποιητικού συστήματος |
| Κοιλιακές κράμπες | Χαμηλά επίπεδα HDL |
| Διάρροια | |
| Πονοκέφαλοι |
Επίσης, τα συμπληρώματα ψευδαργύρου μπορούν να αλληλοεπιδράσουν με φάρμακα όπως τα αντιβιοτικά, την πενικιλλαμίνη και τα διουρητικά.14 Για αυτούς τους λόγους τα συμπληρώματα ψευδαργύρου πρέπει να χορηγούνται με ιδιαίτερη προσοχή.
Οι κύριες διατροφικές πηγές ψευδαργύρου
Οι σημαντικότερες πηγές ψευδαργύρου είναι τα στρείδια, το κόκκινο κρέας και τα πουλερικά. Επίσης καλές πηγές ψευδαργύρου αποτελούν τα φασόλια, οι ξηροί καρποί, κάποια θαλασσινά (π.χ. κάβουρας και αστακός), τα δημητριακά ολικής άλεσης, τα εμπλουτισμένα δημητριακά πρωινού και τα γαλακτοκομικά προϊόντα.15
Διατροφικές πηγές ψευδαργύρου
| Τρόφιμα | Ποσότητα (mg) / μερίδα | % Ημερήσια πρόσληψη |
| Στρείδια 90γρ | 74.0 | 673 |
| Μοσχαρίσια σπάλα 90γρ | 7.0 | 54 |
| Κάβουρας 90γρ | 6.5 | 59 |
| Μοσχαρίσιο μπιφτέκι 90γρ | 5.3 | 48 |
| Αστακός 90γρ | 3.4 | 31 |
| Χοιρινή μπριζόλα 90γρ | 2.9 | 26 |
| Φασολάδα ½ φλιτζάνι | 2.9 | 26 |
| Εμπλουτισμένα δημητριακά πρωινού με ψευδάργυρο 20-30γρ | 2.8 | 25 |
| Κοτόπουλο (μπούτι) 90γρ | 2.4 | 22 |
| Κολοκυθόσποροι 30γρ | 2.2 | 20 |
| Γιαούρτι με φρούτα χαμηλό σε λιπαρά 240γρ | 1.7 | 15 |
| Κάσιους 30γρ | 1.6 | 15 |
| Ρεβίθια ½ φλιτζάνι | 1.3 | 12 |
| Τυρί ελβετικού τύπου 30γρ | 1.2 | 11 |
| Βρώμη 45γρ | 1.1 | 10 |
| Γάλα χωρίς λιπαρά ή χαμηλό σε λιπαρά 1 φλιτζάνι | 1.0 | 9 |
| Αμύγδαλα 30γρ | 0.9 | 8 |
| Μαυρομάτικα φασόλια ½ φλιτζάνι | 0.9 | 8 |
| Κοτόπουλο (στήθος) 90γρ | 0.9 | 8 |
| Τυρί cheddar ή mozzarella 90γρ | 0.9 | 8 |
| Φασολάκια ½ φλιτζάνι | 0.5 | 5 |
| Ψάρι γλώσσα 90γρ | 0.3 | 3 |
Συμπέρασμα
Ο ψευδάργυρος έχει σημαντικές λειτουργίες στον οργανισμό όπως την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος και η καθημερινή επαρκής πρόσληψη του είναι ιδιαίτερα σημαντική.
Η ανεπαρκής ή η πολύ υψηλή πρόσληψη του μπορεί να έχει δυσμενείς επιπτώσεις στο ανοσοποιητικό σύστημα και τη συνολική υγεία. Έτσι, η χορήγηση του θα πρέπει να συστήνεται μόνο μετά από επιβεβαιωμένη ανεπάρκεια.
Η χορήγηση πολύ υψηλών δόσεων ψευδαργύρου (>11-12 mg/ ημέρα) για την πρόληψη ή την αντιμετώπιση του COVID-19 δεν συστήνεται σε καμία περίπτωση εκτός από εκείνη των κλινικών μελετών.
Πρέπει να είναι ξεκάθαρο ότι μόνο η καθημερινή επαρκής πρόσληψη ψευδαργύρου μπορεί να έχει οφέλη για τον οργανισμό και το ανοσοποιητικό σύστημα στο γενικό πληθυσμό. Τα συμπληρώματα ψευδαργύρου, όπως και όλα τα συμπληρώματα διατροφής, δεν μπορούν να αντικαταστήσουν μια ισορροπημένη υγιεινή διατροφή ενώ η πρόσληψη τους σε μεγάλες δόσεις εγκυμονεί κινδύνους για την υγεία.
Βιβλιογραφία
- Adams, K., Baker, W. and Sobieraj, D., 2020. Myth Busters: Dietary Supplements and COVID-19. Annals of Pharmacotherapy, 54(8), pp.820-826.
- S. Food and Drug Administration. 2020. Coronavirus Update: FDA And FTC Warn Seven Companies Selling Fraudulent Products That Claim To Treat Or Prevent COVID-19. [online] Available at: <https://www.fda.gov/news-events/press-announcements/coronavirus-update-fda-and-ftc-warn-seven-companies-selling-fraudulent-products-claim-treat-or> [Accessed 29 September 2020].
- Prasad, A., 2013. Discovery of Human Zinc Deficiency: Its Impact on Human Health and Disease. Advances in Nutrition, 4(2), pp.176-190.
- Wang, M., Win, S. and Pang, J., 2020. Zinc Supplementation Reduces Common Cold Duration among Healthy Adults: A Systematic Review of Randomized Controlled Trials with Micronutrients Supplementation. The American Journal of Tropical Medicine and Hygiene, 103(1), pp.86-99.
- COVID-19 Treatment Guidelines. 2020. Zinc | Coronavirus Disease COVID-19. [online] Available at: <https://www.covid19treatmentguidelines.nih.gov/adjunctive-therapy/zinc/> [Accessed 29 September 2020].
- int. 2020. Q&A: Food Safety And Nutrition Related To COVID-19. [online] Available at: <https://www.who.int/westernpacific/news/q-a-detail/food-safety-and-nutrition> [Accessed 1 October 2020].
- Rink, L., 2000. Zinc and the immune system. Proceedings of the Nutrition Society, 59(4), pp.541-552.
- Gammoh, N. Z., & Rink, L., 2017. Zinc in Infection and Inflammation. Nutrients, 9(6), 624.
- Institute of Medicine. 2006. Dietary Reference Intakes: The Essential Guide to Nutrient Requirements. Washington, DC: The National Academies Press.
- Sandstead, H., 1995. Requirements and toxicity of essential trace elements, illustrated by zinc and copper. The American Journal of Clinical Nutrition, 61(3), pp.621S-624S.
- Fraker, P. and Telford, W., 1997. A Reappraisal of the Role of Zinc in Life and Death Decisions of Cells. Experimental Biology and Medicine, 215(3), pp.229-236.
- Mocchegiani, E., Romeo, J., Malavolta, M., Costarelli, L., Giacconi, R., Diaz, L. and Marcos, A., 2012. Zinc: dietary intake and impact of supplementation on immune function in elderly. AGE, 35(3), pp.839-860.
- Institute of Medicine. 2001. Dietary Reference Intakes for Vitamin A, Vitamin K, Arsenic, Boron, Chromium, Copper, Iodine, Iron, Manganese, Molybdenum, Nickel, Silicon, Vanadium, and Zinc. Washington, DC: The National Academies Press.
- od.nih.gov. 2020. Office Of Dietary Supplements – Zinc. [online] Available at: <https://ods.od.nih.gov/factsheets/Zinc-HealthProfessional/#en2> [Accessed 29 September 2020].
- S. Department of Agriculture, Agricultural Research Service. FoodData Central, 2019.
