Τι απαγορεύεται να καταναλώνω κατά τη διάρκεια της κύησης;

Η διατροφή αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την υγιή έκβαση της εγκυμοσύνης. Σε αυτή την περίοδο οι ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά είναι αυξημένες, ενώ κάποιες τροφές ή ουσίες μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά την υγεία της εγκυμονούσας και του βρέφους.

Στο παρόν άρθρο, θα επικεντρωθούμε στα τρόφιμα ή συστατικά, τα οποία συστήνεται να αποφεύγονται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης:

Τροφές που μπορεί να είναι επιμολυσμένες

Η έγκυος και το έμβρυο βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο για τροφιμογενείς λοιμώξεις, όπως είναι η τοξοπλάσμωση, σαλμονέλωση και η λιστερίωση, που προκαλούνται από την κατανάλωση επιμολυσμένων τροφίμων (1). Τέτοιου είδους λοιμώξεις μπορεί να οδηγήσουν σε επιπλοκές της εγκυμοσύνης όπως πρόωρο τοκετό ή ακόμη και σε αποβολή, ενώ μπορεί να προσβάλουν το έμβρυο ακόμη και εάν η έγκυος δεν έχει επηρεαστεί (1, 2).

Σε αυτή την περίπτωση οι τροφές που θα πρέπει να αποφεύγονται είναι:

• Έτοιμες σαλάτες ή σαλάτες από εστιατόρια (εκτός και αν είναι από χώρο που ξέρουμε ότι πλένονται καλά)
• Ωμά βλαστάρια λαχανικών όπως τριφύλλι και ραπανάκια
• Έτοιμες φρουτοσαλάτες
• Μη παστεριωμένοι χυμοί
• Μη παστεριωμένα τυριά όπως: ροκφόρ, μπρι (brie), μη πακεταρισμένη φέτα, καμαμπέρ (Camembert). Μπορούν να καταναλωθούν όταν είναι πολύ καλά μαγειρεμένα.
• Ωμά ή μη καλά μαγειρεμένα κρέατα και πουλερικά.
• Ωμά ψάρια όπως sushi ή sashimi και κρύα καπνιστά ψάρια όπως ο σολομός
• Ωμά ή μη καλά βρασμένα αυγά ή τροφές που πιθανόν να περιέχουν ωμά αυγά όπως: τιραμισού, σπιτικό παγωτό
• Κρύα προ μαγειρεμένα κρέατα. Ζεστάνετε σε θερμοκρασία μεγαλύτερη από 75⁰ C πριν τα καταναλώσετε

Επιπλέον, για αποφυγή τροφιμογενών λοιμώξεων είναι σημαντικό να τηρείτε καλό πλύσιμο χεριών πριν και μετά τον χειρισμό τροφίμων και να κρατάτε καθαρό τον χώρο και τα σκεύη που χρησιμοποιείτε για την ετοιμασία φαγητών. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται όταν προετοιμάζετε ωμά τρόφιμα, όπως το κρέας (2).

Ψάρια πλούσια σε υδράργυρο

Η κατανάλωση ψαριού είναι απαραίτητη για την σωματική και νευρική ανάπτυξη του εμβρύου καθώς και την πρόληψη διάφορων επιπλοκών κατά την εγκυμοσύνη, χάρη στην πλούσια περιεκτικότητα του σε ω3 λιπαρά οξέα και σε άλλα θρεπτικά συστατικά όπως μέταλλα, βιταμίνες και πρωτεΐνη υψηλής ποιότητας (3,4). Ωστόσο, τα ψάρια που έχουν μεγάλες συγκεντρώσεις σε υδράργυρο μπορούν να καταστούν επιβλαβή για το μωρό σας. Τέτοια  ψάρια είναι ο καρχαρίας, το βασιλικό σκουμπρί, ο ξιφίας και ο λευκός τόνος (albacore).

Μπορείτε να καταναλώσετε με ασφάλεια

μια ποικιλία ψαριών τα οποία είναι χαμηλής περιεκτικότητας σε υδράργυρο όπως: σολομό, σαρδέλες, γαύρο, μπακαλιάρο. Συστήνεται κατανάλωση 2-3 μερίδων ψαριού την εβδομάδα που αντιστοιχούν σε 280-360γρ ψαριού.

Ο Eθνικός οργανισμός φαρμάκων και τροφίμων (FDA) της Αμερικής και ο Ευρωπαϊκός οργανισμός περιβάλλοντος (EPA) παρέχουν έγκυρες πληροφορίες σχετικά με τα είδη ψαριών και την ασφάλεια τους (3,4,5).

Υπερβολική πρόσληψη καφεΐνης

Η υπερβολική πρόσληψη καφεΐνης μπορεί να επηρεάσει το βάρος γέννησης του νεογνού. Η κατανάλωση της δεν θα πρέπει να ξεπερνά τα 200mg την ημέρα, ποσότητα που αντιστοιχεί σε περίπου 2 φλιτζάνια (240ml ανά φλιτζάνι) καφέ ημερησίως. Μέσα σε αυτές τις ημερήσιες συστάσεις θα πρέπει να λάβετε υπόψη και άλλες πηγές καφεΐνης, όπως η σοκολάτα, το κακάο, το τσάι και τα αναψυκτικά τύπου κόλα (6).

Αλκοόλ

Η κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να προκαλέσει επιπλοκές στην εγκυμοσύνη και να επηρεάσει την ανάπτυξη του εμβρύου. Επίσης, μπορεί να προκαλέσει ένα ευρύ φάσμα διαταραχών, γνωστών ως φάσμα διαταραχών εμβρυικού αλκοολισμού (FASD), συμπεριλαμβανομένου του συνδρόμου εμβρυικού αλκοολισμού (FAS). Καθώς δεν είναι ξεκάθαρο το κατά πόσον μικρές ποσότητες είναι ασφαλής και δεδομένου ότι κάθε γυναίκα έχει διαφορετική ευαισθησία στο αλκοόλ, συστήνεται μηδενική κατανάλωσή του (7,8,9).

Βότανα

Πολλές γυναίκες θεωρούν ασφαλή την κατανάλωση βοτάνων δεδομένου ότι είναι φυσικά. Ωστόσο, τα ερευνητικά δεδομένα που αφορούν την ασφάλεια τους είναι περιορισμένα και πολλά από τα βότανα περιέχουν ουσίες που αντενδεικνύονται στην εγκυμοσύνη. Η ασφάλεια κάποιων βοτάνων εξαρτάται επίσης και από τον τρόπο που χρησιμοποιούνται. Για παράδειγμα, το δεντρολίβανο και το σκόρδο, θεωρούνται ασφαλή όταν χρησιμοποιούνται φυσικά στο φαγητό, αλλά πιθανόν να είναι μη ασφαλή όταν χρησιμοποιούνται σε πιο μεγάλες συγκεντρώσεις υπό μορφή συμπληρώματος (10). Επίσης, πολλά από τα βότανα μπορεί να αλληλεπιδρούν με φάρμακα που τυχόν να λαμβάνει η εγκυμονούσα έχοντας αρνητικές συνέπειες για την ίδια και το βρέφος (11).

Μερικά από τα βότανα τα οποία θεωρούνται ασφαλή στην εγκυμοσύνη είναι: φύλλα μέντας, φύλλα κόκκινου βατόμουρου και πιπερόριζα (ginger). Ωστόσο, πριν οποιαδήποτε κατανάλωση βοτάνου,  είναι σημαντικό να συμβουλεύεστε ειδικό (10,11).

Σόγια

Η σόγια είναι πλούσια σε φυτο -οιστρογόνα, ουσίες που απαντώνται φυσικά στα φυτά. Επειδή μπορεί να επηρεάσει τα φυσιολογικά επίπεδα οιστρογόνων στο σώμα, στην διάρκεια της εγκυμοσύνης συστήνεται ο περιορισμός κατανάλωσης σόγιας καθώς και προϊόντων με βάση την σόγια (πχ τυρί tofu, γάλα σόγιας) (8).

Πρόσθετα Σάκχαρα

Η αυξημένη κατανάλωση πρόσθετων σακχάρων μπορεί να συμβάλει στην εμφάνιση διαβήτη κυήσεως, στην εμφάνιση προεκλαμψίας και στην αυξημένη πρόσληψη βάρους. Μερικές από τις τροφές που περιέχουν πρόσθετα σάκχαρα είναι τα γλυκά, τα έτοιμα κέικ, τα γλυκά ροφήματα, οι μπάρες δημητριακών και η σοκολάτα. Αντιθέτως, τροφές όπως φρέσκα ή αποξηραμένα φρούτα, λαχανικά και προϊόντα ολικής αλέσεως μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης των πιο πάνω επιπλοκών χάρη στην πλούσια περιεκτικότητα τους σε φυτικές ίνες. 

Τεχνητά γλυκαντικά

Παρόλο που η χρήση τεχνητών ν γλυκαντικών (ασπαρτάμη, σουκραλόζη, στέβια) δεν φαίνεται να προκαλεί κάποια τοξικότητα στον άνθρωπο, λόγω ανάγκης για περισσότερες έρευνες, είναι καλό να καταναλώνονται με μέτρο (12).

Κορεσμένα και τρανς λιπαρά οξέα

Η αυξημένη κατανάλωση κορεσμένων και τράνς λιπαρών οξέων μπορεί να συμβάλει στην αύξηση των επιπέδων της κακής χοληστερόλης (LDL) στο αίμα, επηρεάζοντας την υγεία των αγγείων και κατ επέκταση την υγεία της καρδιάς (13,14). Στην εγκυμοσύνη μπορεί να συμβεί μια φυσιολογική αύξηση αυτών των επιπέδων οφειλόμενη στις αλλαγές που συμβαίνουν στο σώμα της εγκυμονούσας. Ωστόσο, είναι σημαντικό να εξακολουθείτε να περιορίζετε την κατανάλωση αυτών των λιπαρών (15).  Τέτοιου είδους λιπαρά βρίσκονται σε τροφές όπως βούτυρο, τηγανιτά φαγητά, λίπος κρέατος, έτοιμες μπάρες δημητριακών και μπισκότα.

Αντικαταστήστε τα πιο πάνω λιπαρά με καλής ποιότητας λιπαρά, όπως είναι το ελαιόλαδο, οι ανάλατοι ξηροί καρποί, η ταχίνι και το αβοκάντο (14).

Αυξημένη πρόσληψη βιταμίνης Α

Η βιταμίνη Α είναι απαραίτητη για την υγεία της εγκυμονούσας και του εμβρύου. Όπως και σε διάφορα άλλα θρεπτικά συστατικά, οι ανάγκες σε αυτή την βιταμίνη είναι αυξημένες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Όταν λαμβάνεται σε σωστές ποσότητες συμβάλλει στην σωστή ανάπτυξη, στην υγεία της όρασης, των οστών και των διάφορων οργάνων του εμβρύου. Ωστόσο, σε υπέρμετρες δοσολογίες μπορεί να καταστεί τοξική και να έχει τερατογενετική δράση προς στο έμβρυο έτσι θα πρέπει να αποφεύγονται διατροφικές πηγές καθώς και συμπληρώματα που έχουν αυξημένες συγκεντρώσεις σε βιταμίνη Α. Η πρόσληψη βιταμίνης Α δεν θα πρέπει να ξεπερνά τα 10000 ΙU ημερησίως μετά τις 60 μέρες της σύλληψης. Το συκώτι αποτελεί μια από τις πλούσιες πηγές σε βιταμίνη Α και συστήνεται αποφυγή του στην εγκυμοσύνη (16).

Βιβλιογραφία

1. Position of the American Dietetic Association: Nutrition and Lifestyle for a Healthy Pregnancy Outcome. (2008). J Am Diet Assoc. 108, p553-561.

2. Foodsafety.com. (2019). Διαθέσιμο στο: https://www.foodsafety.gov/people-at-risk/pregnant-women {Πρόσβαση 2 Σεπτεμβρίου 2020}

3. De Seymour, J. V., Simmonds, L. A., Gould, J., Makrides, M., & Middleton, P. (2019). Omega-3 fatty acids to prevent preterm birth: Australian pregnant women’s preterm birth awareness and intentions to increase omega-3 fatty acid intake. Nutrition Journal, 18 (1).
4. Kominiarek, M. A., & Rajan, P. (2016). Nutrition Recommendations in Pregnancy and Lactation. Medical Clinics of North America, 100 (6), p1199–1215.

5. Administration USFaD.  (2020). Advice about Eating Fish. Διαθέσιμο στο: https://www.fda.gov/food/consumers/advice-about-eating-fish

6. Peacock, A., Hutchinson, D., Wilson, J., McCormack, C., Bruno, R., Olsson, C., Mattick, R. (2018). Adherence to the Caffeine Intake Guideline during Pregnancy and Birth Outcomes: A Prospective Cohort Study. Nutrients, 10(3), 319.

7. Lisa Schölin. (2016). Prevention of harm caused by alcohol exposure in pregnancy. World Health Organization
8. Ινστιτούτο Προληπτικής, Περιβαλλοντικής και Εργασιακής Ιατρικής, Prolepsis (2014). Εθνικός Διατροφικός Οδηγός για Γυναίκες, Εγκύους και Θηλάζουσες. Αθήνα: Ινστιτούτο Προληπτικής, Περιβαλλοντικής και Εργασιακής Ιατρικής, Prolepsis
9. Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου (2018). Κλινικές Κατευθυντήριες γραμμές για την πρόληψη, διάγνωση και θεραπεία του φάσματος διαταραχής εμβρυϊκού αλκοολισμού και συνδρόμου εμβρυϊκού αλκοολισμού. Κύπρος: Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων.
10. American Pregnancy Association. (2017). Herbs and Pregnancy. Διαθέσιμο στο: https://americanpregnancy.org/is-it-safe/herbs-and-pregnancy-1003 {Πρόσβαση 2 Σεπτεμβρίου 2020}
11. Illamola, S. M., Amaeze, O. U., Krepkova, L. V., Birnbaum, A. K., Karanam, A., Job, K. M., Enioutina, E. Y. (2020). Use of Herbal Medicine by Pregnant Women: What Physicians Need to Know. Frontiers in Pharmacology, 10.
12. Goran, M. I., Plows, J. F., & Ventura, E. E. (2018). Effects of consuming sugars and alternative sweeteners during pregnancy on maternal and child health: evidence for a secondhand sugar effect. Proceedings of the Nutrition Society, 1–10.
13. American Heart Association. (2017). What is Cholesterol? Διαθέσιμο στο: https://www.heart.org/en/health-topics/cholesterol/about-cholesterol {Πρόσβαση 21 Σεπτεμβρίου 2020}
14. S. DEPARTMENT OF HEALTH AND HUMAN SERVICES. (2005). Your Guide Lowering Your Cholesterol With TLC.
15. Bartels, Ä., & O’Donoghue, K. (2011). Cholesterol in pregnancy: a review of knowns and unknowns. Obstetric Medicine, 4(4), p147–151.
16. Bastos Maia, S., Rolland Souza, A., Costa Caminha, M., Lins da Silva, S., Callou Cruz, R., Carvalho dos Santos, C., & Batista Filho, M. (2019). Vitamin A and Pregnancy: A Narrative Review. Nutrients, 11(3), 681.

Πηγή