Αν και η πρώτη ταινία επιστημονικής φαντασίας είναι ευρέως αποδεκτό πως είναι το Ταξίδι στη Σελήνη (1902) του Ζωρζ Μελιές, η Μητρόπολη (1927) του Φριτς Λανγκ είναι η πρώτη βωβή μεγάλου μήκους του είδους.
Ήταν η πιο ακριβή ταινία που είχε γυριστεί μέχρι τότε στην Ευρώπη και σηματοδότησε ένα νέο όραμα για το πώς θα μπορούσε μια ταινία να λειτουργήσει ως δημιουργικό μέσο. Το φιλόδοξο όραμα του Φριτς Λανγκ – πού έγινε 90 χρονών – διατηρεί τον τίτλο ενός φιλμικού ορόσημου που στέκει στην ιστορία του κινηματογράφου ως η μητέρα όλων των ταινιών επιστημονικής φαντασίας.
Λίγα λόγια για την ταινία
Στο μέλλον, η τρανή πόλη «Μητρόπολη» είναι το καμάρι του σύγχρονου κόσμου: παράδειγμα υψηλής τεχνολογίας, στολίδι της πιο μοντέρνας αρχιτεκτονικής, με εντυπωσιακά πανύψηλα κτήρια, εναέρια κυκλοφορία, πλούτο, διασκέδαση -ένας εξελιγμένος παράδεισος που απολαμβάνουν οι λίγοι, οι αστοί. Κυβερνήτης όλου αυτού είναι ο Τζο Φρέντερσεν, που διοικεί την πόλη από το τεράστιο γραφείο του στην κορυφή ενός ουρανοξύστη.
Αυτή η πανέμορφη ουτοπία όμως δεν κινείται μόνη της. Είναι ένας καλο-λαδωμένος μηχανισμός, που λειτουργεί νύχτα-μέρα από τον εξαντλητικό κόπο και μόχθο των εργατών. Στα έγκατα της γης, κάτω από την πόλη με την έντονη ζωή, βρίσκονται στρατιές εργατών που ζουν και χειρίζονται τις μηχανές, ώστε όλα να λειτουργούν ρολόι στην επιφάνεια της γης. Κάθε μέρα, οι εργάτες εξουθενωμένοι από την σκληρή δουλειά επιστρέφουν στα ταπεινά σπίτια τους και στις οικογένειές τους, μόνο και μόνο για να ξεκινήσει η επόμενη βάρδια με άλλους εργάτες…
Όμως, αυτή η κατάσταση, με τους αστούς να χαίρονται τη ζωή που τους προσφέρει ο μόχθος των εργατών, σύντομα θα αλλάξει, όταν ο γιος του Φρέντερσεν, ο Φρέντερ, που ζει μια ξένοιαστη ζωή γεμάτη γλέντια, γνωρίζει κατά τύχη την όμορφη Μαρία, κόρη ενός εργάτη. Ο Φρέντερ ερωτεύεται κεραυνοβόλα την αγνή Μαρία, την ακολουθεί στην πόλη των εργατών και συγκλονίζεται όταν ανακαλύπτει ότι η δική του ευτυχία στηρίζεται στον κόπο ενός ολόκληρου κόσμου, που δεν γνώριζε καν ότι υπάρχει. Όταν ο πατέρας του, όμως, βλέπει την επιρροή της Μαρίας στους εργάτες και ότι ο Φρέντερ θέλει να φέρει δικαιοσύνη, αποφασίζει να δώσει ένα μάθημα στους εργάτες, για να μην τολμήσουν να σηκώσουν κεφάλι. Συναντά λοιπόν τον μισότρελο επιστήμονα Ρότβανγκ, και του δίνει εντολή να δώσει τη μορφή της Μαρίας σε ένα ρομπότ που έχει φτιάξει. Το ρομπότ θα παρασύρει τους εργάτες σε απερίσκεπτες πράξεις, που θα πληρώσουν με το αίμα τους.
Ο Ρότβανγκ αιχμαλωτίζει τη Μαρία και φτιάχνει το μοχθηρό ρομπότ, το οποίο αρχίζει το διαβολικό έργο του. Ο Φρέντερ στην αρχή δεν καταλαβαίνει την αλλαγή της αγαπημένης του Μαρίας… Θα παλέψει όμως για την αγάπη του και για την ανακάλυψη της αλήθειας. Και, μόλις οι συνέπειες των καταστρεπτικών πράξεων της ψεύτικης Μαρίας αρχίσουν να φαίνονται, η Μητρόπολη, πάνω και κάτω από τη γη, δεν θα είναι ποτέ η ίδια…
Το 1923 γεννιέται η ασαφής και ακαθόριστη ακόμη επιθυμία στον Φριτς Λανγκ να δημιουργήσει μια ταινία σαν το Metropolis. Η ιδέα δεν παίρνει συγκεκριμένη μορφή παρά μόνο έναν χρόνο αργότερα, το 1924, όταν ο Λανγκ με τον παραγωγό Έρικ Ρόμμερ ταξιδεύουν στην Αμερική για να στηρίξουν και να προωθήσουν το γερμανικό αριστούργημα της μεγαλύτερης γερμανικής κινηματογραφικής εταιρίας, UFA, Niebelungen. Από το πλοίο ακόμη ο Λανγκ γοητεύεται από την αμερικανική μεγαλούπολη, Νέα Υόρκη. Τα φώτα, οι δρόμοι, αλλά κυρίως οι επιβλητικοί ουρανοξύστες, έμβλημα της Αμερικής, τα εξαιρετικής αισθητικής κτίσματα, οι πρωτοποριακές μορφές δίνουν στον Λανγκ την έμπνευση που χρειαζόταν. Για έναν ευρωπαίο δεν ήταν συνηθισμένο θέαμα οι ουρανοξύστες που τότε μόνο στην Αμερική μπορούσε κανείς να δει.
Ο ίδιος εξομολογείται: «…κοίταξα τους δρόμους, τα αστραφτερά φώτα και τα ψηλά κτίρια – εκεί συνέλαβα το Metropolis». Η επαφή τους με τα χολιγουντιανά στούντιο θα ολοκλήρωνε την εικόνα τεχνολογικής και αισθητικής υπεροχής που απέπνεε η Αμερική. Ο Λανγκ δεν μπορεί παρά να σκεφτεί: «έπρεπε το επόμενο έργο μου να ανταγωνίζεται σε μέγεθος και περιωπή την αμερικανική τεχνοτροπία». Πάντως σημειωτέον ότι η ταινία βασίζεται στη νουβέλα της Thea Von Harbou, την οποία ο Λανγκ συμβουλευόταν κατά την παραγωγή.
Τα γυρίσματα ξεκίνουν το 1925, με τον Λανγκ να απαιτεί απο την την UFA κάθε ελευθερία. Και ναι, μπορούσε να το κάνει μετά την τεράστια επιτυχία του, Niebelungen. Από την άλλη ο αυστριακός σκηνοθέτης δεν θα μπορούσε να επιλέξει άλλη εταιρία παραγωγής, καθώς μόνο η UFA είχε την φήμη και τα μέσα που απαιτούνταν, ώστε το δημιούργημά του να ολοκληρωθεί μέχρι κεραίας έτσι όπως το ήθελε.
Με τα γυρίσματα της ταινίας να κρατούν 17! μήνες, το συνολικό κόστος ανήλθε σε 5,3 εκ. μάρκα, σχεδόν τετραπλάσιο από το αρχικά προβλεπόμενο, με αποτέλεσμα να αναγκάσει την UFA να πτωχεύσει. Το φουτουριστικό αριστούργημα απαιτούσε τους κορυφαίους επαγγελματίες σε κάθε χώρο και πολλές νέες τεχνικές. Η δε έκταση παραγωγής ήταν για την εποχή πραγματικά κολοσσιαία. Περίπου 37.400 άτομα απασχολήθηκαν συνολικά από την αρχή ως το τέλος, ενώ απ’ αυτούς οι 35.000 ήταν κομπάρσοι.
Το Metropolis του Φριτς Λανγκ είναι μία αριστουργηματική αλληγορία του μέλλοντος, ένα φανταστικό δράμα για τις κοινωνικές ανισότητες και τους ταξικούς αγώνες, ένα προφητικό δοκίμιο για την τεχνολογική πρόοδο ή απλώς μια από τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών, η οποία συνεχίζει και παραμένει νέα και πρωτοποριακή, αποκαλύπτοντας ένα σύνθετο κόσμο τεχνών και τεχνολογίας.
Γνήσιο δείγμα του γερμανικού εξπρεσιονισμού και των ελευθεριών που γέννησε η Δημοκρατία της Βαϊμάρης, το φίλμ του Φρίτς Λάνγκ ξεδιπλώνει την, καταρχήν απλοϊκή σύγκρουση ανάμεσα στόν σκληρό άρχοντα μιας παραδεισένιας Μητρόπολις πού ζεί στήν χλιδή καί τήν ανεμελιά καί στούς εξαθλιωμένους εργάτες που δουλεύουν κάτω από τήν γη διασφαλίζοντας την σωστή της λειτουργία. Πέρα από τήν υπόθεση της όμως το Metropolis δημιούργησε δεκάδες νέα εικαστικά, κινηματογραφικά και αισθητικά ρεύματα, ανοίγοντας επίσης με τα ειδικά εφέ και τα σκηνικά ένα ολοκαίνουργιο κόσμο συμβόλων που επρόκειτο να αντιγραφεί εκατοντάδες φορές.
Κατά την περίοδο της κυκλοφορίας του, όμως, το έργο έλαβε ανάμικτες κριτικές. Από τη μία οι κριτικοί αντιμετώπισαν θετικά τα ειδικά εφέ της και την όμορφη εικόνα της, όμως, ως επί το πλείστον, κατέληξαν ότι πλοκή της ήταν αφελής. Το έργο, επίσης, δέχτηκε κριτική για τα υποτιθέμενα κομμουνιστικά του μηνύματα, ενω μετά την πρεμιέρα του κόπηκε μεγάλο μέρος από το αρχικό έργο του Λανγκ. Με το πέρασμα του χρόνου, όμως, η ταινία κέρδισε σε αξία και πλέον θεωρείται μια από τις δέκα κορυφαίες όλων των εποχών.
Και ενώ η αυθεντική κόπια της ταινίας που προβλήθηκε το 1927 χάθηκε και κανείς δεν είχε δει την οριστική εκδοχή έτσι όπως την είχε φανταστεί ο ίδιος ο Λανγκ, τo 2008 σε ένα αρχείο στην Αργεντινή βρέθηκε η πλήρης εκδοχή της ταινίας και το όραμα του Γερμανού σκηνοθέτη αποκαλύφθηκε στην πλήρη αποκαταστημένη μορφή του με 25 λεπτά επιπλέον. Το μουσείο την είχε στην κατοχή του, χωρίς κανείς μέχρι τότε να έχει συνειδητοποιήσει την αξία της. Με τον φόβο ότι κανείς δεν πρόκειται να την πάρει στα σοβαρά στην Αργεντινή, η επιμελήτρια του μουσείου Πόλα Φελίξ- Ντιντιέ, απευθύνθηκε σε Γερμανούς ειδικούς, οι οποίοι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η ταινία είναι η πρωτότυπη στην πλήρη της εκδοχή. Η συνολική διάρκεια του Metropolis είναι πια 148 λεπτά. Το 2010 η ταινία κυκλοφόρησε σε Blu-ray από τήν Kino Lorber, με τόν τίτλο The Complete Metropolis.
Η ταινία έχει επηρεάσει πολυάριθμες ταινίες επιστημονικής φαντασίας έως σήμερα, με κύρια παραδείγματα το Blade Runner, το Σκοτεινή Πόλη, το Brazil, την Οδύσσεια του Διαστήματος, τη σειρά Star Wars και πολλά άλλα.
https://www.youtube.com/watch?v=NcQyn6-suSE
