Πριν από σχεδόν 50 χρόνια η κυβέρνηση της Αυτής Μεγαλειότητος γνωστοποίησε πως δεν θα μπορεί πλέον να διατηρήσει τον παραδοσιακό ρόλο της Βρετανίας ανατολικά του Σουέζ. Η ανακοίνωση δεν θα μπορούσε να είχε έρθει σε χειρότερη στιγμή για την Αμερικανική διοίκηση, που ήδη ήταν υπερφορτωμένη στην Ανατολική Ασία.
Ο Ρίτσαρντ Νίξον και ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας Χένρι Κίσινγκερ διακήρυξαν ένα δόγμα στο πλαίσιο του οποίου από τότε και στο εξής θα παρέχονταν σε επιλεγμένους εταίρους των ΗΠΑ τα μέσα για να αναλάβουν αυτοί το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης για την ασφάλειά τους και να περιορίσουν τη Σοβιετική επιρροή στα μέρη αυτά του κόσμου.
Η Ουάσινγκτον στράφηκε στη Σαουδική Αραβία και στο Ιράν για να παίξουν τον ρόλο αυτό στον Περσικό Κόλπο και στην Αραβική Χερσόνησο. Σαουδική Αραβία και Ιράν το έπραξαν ευχαρίστως, δεδομένου του στρατιωτικού εξοπλισμού που έλαβαν ως αντάλλαγμα για τα δολάρια που λάμβαναν από τις ΗΠΑ για το πετρέλαιό τους. Όμως η εποχή των «δίδυμων πυλώνων» έφτασε σε απότομο τέλος όταν ο Σάχης έχασε τον θρόνο του και η επανάσταση έφερε στην εξουσία μια εχθρική Ισλαμική Δημοκρατία το 1979.
Η Σαουδική Αραβία και το Ιράν παραμένουν οι ισχυρότερες χώρες στην περιοχή. Όμως η όποια ομοιότητά τους με το παρελθόν τελειώνει, καθώς οι δυο χώρες είναι αντίπαλοι που βρίσκονται σε έναν πόλεμο λέξεων και αντιπροσώπων που θα μπορούσε εύκολα να γίνει ακόμα πιο καταστροφικός.
Είναι δύσκολο να υπερβάλει κανείς για την έχθρα αυτή. Ο αναπληρωτής διάδοχος του θρόνου της Σαουδικής Αραβίας, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, έδωσε πρόσφατα συνέντευξη στην οποία απέρριψε το ενδεχόμενο να μιλήσει με το Ιράν, λέγοντας πως έχει επεκτατικές βλέψεις και πως κίνητρό του έχει εξτρεμιστικές θρησκευτικές ερμηνείες, ενώ άφησε να εννοηθεί πως η έμμεση σύγκρουση θα μπορούσε σύντομα να μετατραπεί σε κάτι πιο άμεσο. «Δεν θα περιμένουμε μέχρι ο πόλεμος να έρθει στη Σαουδική Αραβία όμως θα εργαστούμε ώστε η μάχη να είναι εκεί στο Ιράν», προειδοποίησε. Φυσικά, η απάντηση του Ιράν ήταν οργισμένη.
Οι κοινές ανησυχίες για το Ιράν εξηγούν όσο τίποτε τη θερμή υποδοχή της οποίας έτυχε ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ όταν έφθασε στο Ριάντ το Σάββατο. Όμως το κατά πόσο η Σαουδική Αραβία θα είναι εταίρος των ΗΠΑ είναι ασαφές, δεδομένων των προβλημάτων που αντιμετωπίζει λόγω των χαμηλών τιμών πετρελαίου, της υψηλής ανεργίας, της ευρείας διαφθοράς και ανισότητας αλλά και τον πόλεμο δι ‘αντιπροσώπων με το Ιράν στην Υεμένη. Οι εκσυγχρονιστικές φιλοδοξίες του Πρίγκιπα Μοχάμεντ υπονομεύονται από συντηρητικές πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις, από ένα αδύναμο σύστημα Παιδείας και από μια διαφαινόμενη μάχη διαδοχής.
Εν τω μεταξύ, το Ιράν δεν κάθεται ήσυχο. Ο πρόεδρος Χασάν Ροχανί μόλις επανεξελέγη, με μια αποφασιστική νίκη έναντι του συντηρητικότερου αντιπάλου του. Η νίκη του κ. Ροχανί ήταν αποτέλεσμα των καλύτερων οικονομικών συνθηκών που σε μεγάλο βαθμό προήλθαν από την χαλάρωση των κυρώσεων στο πλαίσιο της συμφωνίας του 2015 που έθετε προσωρινούς περιορισμούς στις πυρηνικές δραστηριότητες του Ιράν.
Το Ιράν θα παραμείνει για το προβλέψιμο μέλλον ένα υβριδικό πολιτικό σύστημα με περιορισμένες μεταρρυθμίσεις. Θα πρέπει επίσης να αναμένεται η συνέχιση μιας ιμπεριαλιστικής εξωτερικής πολιτικής που απασχολεί ένοπλες ομάδες όπως η Χεζμπολά και η Χαμάς και προβάλει άμεσα την ένοπλη ισχύ.
Η προεκλογική εκστρατεία δεν υποσχέθηκε με κανέναν τρόπο να περιοριστεί η επιρροή του Ιράν. Αυτό πιθανότατα θα μεταφραστεί σε μια παρατεταμένη σύγκρουση στην Υεμένη, στην επιβίωση του καθεστώτος Άσαντ και περισσότερο εμφύλιο πόλεμο στη Συρία και σε αυξανόμενη επιρροή σε όλη την περιοχή. Η Σαουδική Αραβία και οι συντηρητικοί Σουνίτες σύμμαχοί της θα δυσκολευτούν πολύ να βάλουν με το Ιράν ακόμα και με τα νέα όπλα που αγοράστηκαν από τις ΗΠΑ.
Επίσης, είναι απίθανο ο κ. Τραμπ να θελήσει να μεταφράσει την αντι-ιρανική ρητορική του σε μια πλήρη αντι-ιρανική πολιτική, δεδομένου του τι θα περιελάμβανε κάτι τέτοιο. Αυτό σημαίνει πως δεν υπάρχουν ενδείξεις πως η σχέση Σαουδικής Αραβίας-Ιράν θα βελτιωθεί.
Πράγματι, όπως προειδοποίησε ο αναπληρωτής διάδοχος πρίγκιπας, θα μπορούσε πολύ εύκολα η κατάσταση να επιδεινωθεί.
*Ο συγγραφέας είναι πρόεδρος του Συμβουλίου Διεθνών Σχέσεων και συγγραφέας του βιβλίου «A World in Disarray».
(Financial Times, euro2day)
