Το δικαίωμα στην εργασία δεν είναι αυτονόητο για όλους τους ανθρώπους στην Ελλάδα του 2024.
Ακόμη και σήμερα, το δικαίωμα στην εργασία δεν είναι αυτονόητο για όλους, καθώς πολλοί είναι οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν καθημερινά άδικα και παράλογα εμπόδια.
Η ζωή των τρανς ατόμων στην Ελλάδα συνοδεύεται από καθημερινές προκλήσεις και μάχες (και) στην αγορά εργασίας. Οι διακρίσεις και τα στερεότυπα παραμένουν βαθιά ριζωμένα, καθιστώντας δύσκολη την εύρεση δουλειάς. Πίσω από τους τοίχους των εταιρειών και των επιχειρήσεων, η πραγματικότητα για πολλά τρανς άτομα περιλαμβάνει διαρκείς συγκρούσεις για τα αυτονόητα: ισότητα, αξιοπρέπεια και ευγένεια στον χώρο εργασίας.
Στην επαρχία, η έλλειψη ορατότητας και ενημέρωσης οξύνουν αυτές τις προκλήσεις, αλλά ακόμη και σε μεγαλουπόλεις τα εμπόδια είναι πολλά. Η Αθήνα, αν και πιο πολυσυλλεκτική, παραμένει σε μεγάλο βαθμό ένα μέρος όπου η ταυτότητα φύλου συνεχίζει να αποτελεί αιτία αποκλεισμού, αλλά και αιτία κακοποιητικών συμπεριφορών.
Σε αυτό το κείμενο, τρία τρανς άτομα που εργάζονται στην Αθήνα μοιράζονται τις προσωπικές τους εμπειρίες, για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν, αλλά και τις μικρές νίκες τους απέναντι στα εμπόδια στον εργασιακό τομέα. Μέσα από τις μαρτυρίες τους, αναδύεται μια εικόνα που αντανακλά όχι μόνο τις προκλήσεις που καλούνται να ξεπεράσουν, αλλά και τη δύναμη και το θάρρος τους σε έναν κόσμο που εξακολουθεί να τους απορρίπτει.
Αυτές οι φωνές, συχνά σιωπηλές, αποκαλύπτουν τις αθέατες όψεις μιας καθημερινότητας γεμάτης διακρίσεις, αλλά και την ελπίδα για έναν κόσμο πιο ανοιχτό, χωρίς φόβο και προκαταλήψεις.
ΤΙ ΒΙΩΝΟΥΝ ΤΑ ΤΡΑΝΣ ΑΤΟΜΑ ΣΤΙΣ ΔΟΥΛΕΙΕΣ ΤΟΥΣ
“Να δουλέψω στην επαρχία; Δεν θα με δεχόντουσαν ποτέ”
Νίκη, 27 ετών – Σερβιτόρα σε καφέ-μπαρ
Η Νίκη είναι 27 χρονών και εργάζεται ως σερβιτόρα σε ένα καφέ-μπαρ στο κέντρο της Αθήνας. Η δουλειά της δεν είναι εύκολη, αλλά την αγαπάει, παρόλο που το να είσαι τρανς άτομο σε έναν τόσο εκτεθειμένο χώρο έχει τις δυσκολίες του. «Από την αρχή ήξερα ότι θα είχα θέματα», λέει η ίδια. «Οι άνθρωποι που έρχονται στο μαγαζί πολλές φορές σχολιάζουν, κοιτούν περίεργα ή γελάνε πίσω από την πλάτη μου».
Από την πρώτη στιγμή που έπιασε δουλειά στον χώρο της εστίασης, η Νίκη ήξερε ότι θα αντιμετωπίσει όχι μόνο τις τυπικές προκλήσεις της δουλειάς αλλά και την τρανσφοβία. «Υπήρξαν φορές που έπρεπε να αποχωρήσω από δουλειές λόγω των συμπεριφορών που βίωνα. Πριν έρθω σε αυτό το μαγαζί, είχα δοκιμάσει να δουλέψω σε άλλα δύο καφέ, αλλά δεν άντεξα. Το προσωπικό δεν με σεβόταν καθόλου, και αυτό μεταφερόταν στους πελάτες».
Στη συνέχεια, η Νίκη περιγράφει ένα περιστατικό που θυμάμαι: «Μια φορά ένας πελάτης με ρώτησε προκλητικά αν είμαι “άντρας ή γυναίκα”. Εκείνη τη στιγμή ένιωσα αβοήθητη. Κανένας από τους συναδέλφους μου δεν με υπερασπίστηκε, ενώ ο υπεύθυνος του καταστήματος απλά μου είπε να μην δώσω σημασία».
Παρόλο που τώρα βρίσκεται σε μια δουλειά όπου οι συνάδελφοί της είναι πιο φιλικοί, γνωρίζει καλά ότι η κατάσταση δεν είναι ιδανική. «Έχω βρει ένα μαγαζί που με σέβονται, αλλά δεν παύει να υπάρχει πάντα αυτή η ένταση, η αίσθηση ότι κάποιος θα πει κάτι, θα σχολιάσει. Και ζω στην Αθήνα, που υποτίθεται ότι είναι καλύτερα τα πράγματα… Να δουλέψω στην επαρχία; Δεν θα με δεχόντουσαν ποτέ στην επαρχία».
Στη διάρκεια της συζήτησής μας, η Νίκη δεν δίστασε να αναφερθεί και σε άλλα περιστατικά που την έχουν σημαδέψει. «Θυμάμαι μια άλλη φορά, ήταν καλοκαίρι, το μαγαζί ήταν γεμάτο και με πλησίασε ένας άντρας που με κοιτούσε επίμονα. Στην αρχή νόμιζα ότι ήταν απλά περίεργος, αλλά τελικά με ρώτησε δυνατά μπροστά σε όλους τους πελάτες αν είμαι ‘κάτι το ιδιαίτερο’ και αν θα μπορούσαμε να μιλήσουμε ‘κάτω από το τραπέζι’. Ήταν ταπεινωτικό. Το μαγαζί γελούσε, και εγώ ένιωσα ότι δεν είχα κανέναν να με υποστηρίξει».
Η Νίκη, παρά τις δυσκολίες, δεν πρόκειται να εγκαταλείψει την προσπάθειά της για επαγγελματική αξιοπρέπεια. «Ξέρω ότι μπορώ να σταθώ στον χώρο της εστίασης, γιατί είμαι καλή στη δουλειά μου. Και ναι, είναι δύσκολα, αλλά αυτό δεν με σταματά. Θέλω να αποδείξω ότι μπορούμε να είμαστε μέρος της κοινωνίας όπως όλοι οι άλλοι. Ξέρω ότι αυτή η πορεία δεν είναι εύκολη και δεν θα είναι σύντομα εύκολη, αλλά δεν θα κρυφτώ από τον κόσμο για κανέναν λόγο».
“Πολλοί άνθρωποι δεν θα καταλάβουν ποτέ τι σημαίνει να είσαι τρανς άτομο”
Σπύρος, 32 ετών – Υπάλληλος τηλεφωνικής εξυπηρέτησης πελατών
Ο Σπύρος είναι 32 χρονών και εργάζεται στην εξυπηρέτηση πελατών μιας εταιρείας κινητής τηλεφωνίας στην Αθήνα. Παρότι έχει περάσει από πολλές διαφορετικές δουλειές στο παρελθόν, η συγκεκριμένη εργασία είναι η πιο σταθερή και του προσφέρει μια σχετική ασφάλεια. «Δεν θα πω ψέματα, η δουλειά μου είναι καλή, και ο μισθός μου επιτρέπει να ζήσω ανεξάρτητα. Ωστόσο, υπάρχουν προκλήσεις, ειδικά όταν οι συνάδελφοι ή οι πελάτες καταλαβαίνουν ότι είμαι τρανς», εξομολογείται.
Στην αρχή, όταν ξεκίνησε να εργάζεται, ο Σπύρος δεν είχε αποκαλύψει την ταυτότητα του φύλου του στους συναδέλφους του.
«Ήθελα να δώσω χρόνο στον εαυτό μου, να δω πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα. Είχα ακούσει διάφορες ιστορίες από άλλα τρανς άτομα, και ήθελα να αποφύγω μια τυχόν δυσκολία». Ωστόσο, δεν χρειάστηκε πολύς καιρός για να αρχίσουν τα προβλήματα. «Μερικοί συνάδελφοι άρχισαν να κάνουν σχόλια πίσω από την πλάτη μου, άλλοι με κοιτούσαν περίεργα ή απέφευγαν να μιλήσουν μαζί μου. Ένας μάλιστα με ρώτησε ευθέως αν σκέφτομαι να κάνω ‘πλήρη μετάβαση’. Ό,τι κι αν σημαίνει αυτό».
Αν και η εταιρεία έχει πολιτική μη διακρίσεων, η πραγματικότητα είναι διαφορετική. «Υπάρχουν πολιτικές και χαρτιά, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι εφαρμόζονται. Το πιο δύσκολο για μένα ήταν να διαχειριστώ τα ψιθυρίσματα και τις αντιδράσεις των συναδέλφων μου. Ξέρω ότι πολλοί άνθρωποι δεν θα καταλάβουν ποτέ τι σημαίνει να είσαι τρανς, αλλά ελπίζω ότι με τον χρόνο τα πράγματα θα αλλάξουν».
Παρά τις δυσκολίες, ο Σπύρος αισθάνεται ότι έχει καταφέρει κάτι σημαντικό. Να διατηρήσει τη δουλειά του και να διεκδικήσει τον χώρο του στον εργασιακό του περιβάλλον. «Μπορεί να είναι δύσκολα, αλλά τουλάχιστον στην Αθήνα υπάρχει ένα επίπεδο αποδοχής. Ελπίζω αυτό να βελτιωθεί».
Εκτός από τις εσωτερικές πιέσεις από συναδέλφους, ο Σπύρος συχνά έρχεται αντιμέτωπος και με πελάτες που, μόλις συνειδητοποιήσουν την ταυτότητά του, αλλάζουν στάση. «Μερικές φορές, όταν απαντάω στο τηλέφωνο ή δέχομαι πελάτες πρόσωπο με πρόσωπο, βλέπω την αλλαγή στο βλέμμα τους όταν καταλαβαίνουν ότι είμαι τρανς. Ξαφνικά γίνονται πιο ψυχροί, λιγότερο φιλικοί. Έχω αντιμετωπίσει μέχρι και άτομα που ζήτησαν να μιλήσουν με κάποιον άλλο συνάδελφο. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που πολλές φορές προτιμώ την τηλεφωνική εξυπηρέτηση. Πίσω από το τηλέφωνο, δεν ξέρουν ποιος είμαι, και μπορώ απλά να κάνω τη δουλειά μου με ηρεμία».
“Αν ο εργοδότης δεν θέλει να σε προσλάβει στη δουλειά λόγω της ταυτότητάς σου, θα το κάνει χωρίς συνέπειες”
Ελένη, 29 ετών – Υπάλληλος σε μίνι μάρκετ
Η Ελένη είναι 29 ετών και εργάζεται σε μίνι μάρκετ. Όπως λέει, η μεγαλύτερη πρόκληση για την ίδια δεν είναι οι πολλές ώρες εργασίας ή το πόσα βγάζει τον μήνα. Η μεγαλύτερη πρόκληση είναι να διαχειριστεί τα βλέμματα και τα σχόλια των πελατών. «Από την πρώτη μέρα που ξεκίνησα να δουλεύω εδώ, πριν 5 μήνες, κατάλαβα ότι δεν θα είναι εύκολο. Οι πελάτες πολλές φορές με κοιτάζουν περίεργα, σχολιάζουν μεταξύ τους ή με ρωτούν προσωπικές ερωτήσεις», λέει η ίδια.
Η Ελένη εξηγεί ότι, σε αντίθεση με τα μεγάλα εμπορικά καταστήματα, στα μικρά μαγαζιά οι σχέσεις με τους πελάτες είναι πιο προσωπικές. Αυτό μπορεί να είναι θετικό, αλλά στην περίπτωσή της, δημιουργεί πολλές φορές προβλήματα. «Μια φορά ήρθε ένας πελάτης και μου είπε ότι ‘οι άνθρωποι σαν κι εμένα δεν πρέπει να δουλεύουν σε τέτοια μέρη’. Ήταν τόσο προσβλητικό, αλλά ο υπεύθυνος του καταστήματος δεν έκανε και τίποτα. Έκανε σαν να μην άκουσε όλο το σκηνικό».
Η Ελένη θεωρεί ότι το εργασιακό περιβάλλον στις μικρές επιχειρήσεις είναι πολύ πιο δύσκολο για τρανς άτομα. «Δεν υπάρχουν πολιτικές ή κανόνες για την προστασία μας. Αν ο εργοδότης δεν θέλει να σε προσλάβει στη δουλειά λόγω της ταυτότητάς σου, απλά θα το κάνει χωρίς συνέπειες».
Ακόμα κι αν η καθημερινότητα είναι δύσκολη, η Ελένη προσπαθεί να παραμείνει αισιόδοξη. «Ξέρω ότι στην επαρχία τα πράγματα θα ήταν ακόμα χειρότερα. Εδώ τουλάχιστον υπάρχει ένα σχετικά ήρεμο κλίμα, έστω και υποκριτικά. Αλλά χρειάζεται ακόμα πολλή δουλειά».
Όντως, χρειάζεται ακόμα πολλή δουλειά, όταν ορισμένοι πελάτες σταματούν να πηγαίνουν σε ένα μίνι μάρκετ επειδή μια υπάλληλος είναι τρανς άτομο. «Μου το είπε ο ιδιοκτήτης, αλλά το ανέφερε σαν να είναι κάτι αστείο. Με την κακή έννοια το λέω. Είπε ότι ‘χάσαμε κάποιους πελάτες εξαιτίας σου’. Αυτό με έριξε πολύ ψυχολογικά. Αντί να με υποστηρίξει, με έκανε να νιώθω ενοχές που είμαι απλά ο εαυτός μου».
Οι μαρτυρίες της Νίκης, του Σπύρου και της Ελένης είναι αντιπροσωπευτικές της κατάστασης που αντιμετωπίζουν πολλά τρανς άτομα στην Ελλάδα σήμερα. Και μιλάμε για την Αθήνα, που υποτίθεται ότι είναι και καλύτερα τα πράγματα. Παρά τη σχετική πρόοδο και τις αλλαγές στις νομοθεσίες, τα στερεότυπα και οι διακρίσεις είναι ακόμη εδώ, κάνοντας τον επαγγελματικό βίο των ΛΟΑΤΚΙ+ και ιδίως των τρανς ατόμων ιδιαίτερα δύσκολο. Η μάχη για ισότητα και σεβασμό στον χώρο εργασίας συνεχίζεται, και οι φωνές αυτών των τριών ατόμων υπενθυμίζουν ότι υπάρχει σημαντικός δρόμος να διανύσουμε.
