Οι καιροί που τα μπατιράκια περίμεναν να αποδημήσει εις Κύριον ο έστω και μακρινός θείος προκειμένου να σωθούν απολαμβάνοντας την κληρονομιά του, φαίνεται να έχουν περάσει ανεπιστρεπτί. Πόσες ελληνικές ταινίες του
ασπρόμαυρου κινηματογράφου δεν στηρίχθηκαν σε αυτήν ακριβώς την κληρονομική σχέση: Ο θείος από την Αμερική αφήνει όλη του την περιουσία στα ανίψια που συνήθως δεν έχει γνωρίσει ποτέ. Εκείνα πληροφορούνται το νέο από τον ταχυδρόμο και ζήσαμε εμείς καλά και εκείνοι σίγουρα καλύτερα. Για αποποίηση της κληρονομιάς βέβαια στις ταινίες δεν γινόταν ποτέ λόγος. Όλα τελείωναν με αγκαλιές φιλιά και “Θεός σχωρέστον”.
Οι ασπρόμαυρες ταινίες έγιναν έγχρωμες οι καιροί άλλαξαν και οι κληρονομιές τα τελευταία χρόνια, πέρα από από σπίτια και χρήματα, όλο και περισσότερο κρύβουν χρέη.
Πράγματι, ο Έλληνας τα τελευταία χρόνια, και κυρίως λίγο πριν από την κρίση, φαίνεται να υπερχρεώθηκε αναλαμβάνοντας δάνεια στο όνομά του και άλλα πιστωτικά προϊόντα τα οποία αδυνατεί να αποπληρώσει πολλές φορές… μέχρι θανάτου.
Είναι λογικό και απόλυτα θεμιτό ο δανειστής καθενός να επιδιώκει την αποπληρωμή του χρέους και μετά το θάνατο του οφειλέτη του. Πράγματι ο νομοθέτης έχει προβλέψει την προστασία αυτού που δάνεισε. Σε κάθε άλλη περίπτωση, και υπό το ρίσκο της μη αποπληρωμής, σε περίπτωση θανάτου του οφειλέτη, ο εκάστοτε δανειστής δεν θα είχε κανέναν λόγο να εξυπηρετήσει τον οποιοδήποτε παρέχοντας δάνειο η άλλου είδους πίστωση σε εκείνον που το έχει ανάγκη.
Γίνεται σαφές λοιπόν ότι το δικαίωμα του πιστωτή για απόδοση της οφειλής προστατεύεται από τον νομοθέτη. Δικαίως.
Στην περίπτωση θανάτου του οφειλέτη το δικαίωμα αυτό προστατεύεται δια των κληρονόμων του. Δηλαδή οι κληρονόμοι μαζί με την περιουσία του εκλιπόντος, τα σπίτια του, τις βίλες του, τα αυτοκίνητα του, τα κότερα του και το ρευστό, κληρονομεί αυτομάτως και τα χρέη του. Μάλιστα στην περίπτωση που ο αποδημήσας εις Κύριον δεν είχε όλα τα προηγούμενα, τότε ο κληρονόμος θα κληρονομήσει, εάν δεν το σταματήσει, μόνο τα χρέη!
Το “φρενάρισμα” αυτό στην κληρονομιά που “απειλεί” τους κληρονόμους γίνεται με μία Δικαστική Πράξη που ονομάζεται Αποποίηση Κληρονομιάς. Αποποιούμαι σημαίνει ότι δηλώνω πως δεν δέχομαι να γίνω κληρονόμος της κληρονομιάς που καλούμαι να κληρονομήσω. Επί του συνόλου της! Είτε πρόκειται για θετική κληρονομιά, είτε για αρνητική είτε για “γλυκανάλατη”. Δηλώνω ότι δεν δέχομαι τίποτα και δεν μπορώ να αναιρέσω αυτή την επιλογή μου στο μέλλον. Έτσι η κληρονομιά προχωράει στους επόμενους κληρονόμους μέχρι να φτάσει πιθανότατα στο Ελληνικό Δημόσιο που θα κληθεί ως τελευταίως κληρονόμος, εφόσον και όλοι οι επόμενοι από τον πρώτο αρνηθούν το κληρονομικό τους δικαίωμα.
Η σειρά με την οποία καλείται καθένας εκ των συγγενών να κληρονομήσει ορίζεται από τον Αστικό Κώδικα και χωρίζεται σε “Τάξεις”. Έτσι, στην πρώτη τάξη καλούνται να κληρονομήσουν ο σύζυγος και τα παιδιά ή άλλοι κατιώντες του αποβιώσαντος . Εάν αυτοί αποποιηθούν την κληρονομιά καλείται η επόμενη τάξη στην οποία ανήκουν οι γονείς, οι αδερφοί τα τέκνα και οι εγγονοί των αδερφών, και έτσι πάει λέγοντας μέχρι να βρεθεί κληρονόμος που δεν θα πει το “’όχι”, έστω κι αν πρόκειται για συγγενή που δεν φαίνεται με την πρώτη ματιά να συνδέεται με στενούς δεσμούς αίματος με τον εκλιπόντα.
Προσοχή! “Καλούμαι να κληρονομήσω” δεν σημαίνει ότι θα λάβω κάποια επιστολή ή τηλεγράφημα ή τηλεφώνημα προκειμένου να αποφασίσω εάν θα γίνω ή όχι κληρονόμος. Αντίθετα είναι πολύ πιθανό κανείς να μην μου ανακοινώσει τίποτε. Εάν μέσα σε τέσσερις μήνες από την πληροφόρησή ότι όλοι οι συγγενείς προηγούμενων τάξεων αποποιήθηκαν της κληρονομίας δεν προβεί ο επόμενος σε δήλωση αποποίησης, τότε καθίσταται αυτοδικαίως κληρονόμος! Η περιουσία και τα χρέη του θανόντος γίνονται αυτομάτως δικά του και με την σειρά του τα μεταφέρει στα δικά του τέκνα και λοιπούς δικούς του κληρονόμους. Έτσι ο δανειστής του αρχικού οφειλέτη που αποδήμησε εις Κύριον αναζητεί την ικανοποίηση του στον κληρονόμο που αποδέχτηκε ή δεν αποποιήθηκε εμπρόθεσμα την κληρονομιά ΚΑΙ στους κληρονόμους του κληρονόμου… (ω! κληρονόμε).
Η δήλωση αποποίηση της κληρονομίας είναι μια Πράξη που λαμβάνει χώρα στο Ειρηνοδικείο της περιοχής που ο εκλιπών είχε την κατοικία του, ενόσω βρισκόταν εν ζωή και πρέπει να γίνει χωρίς πανικό, αλλά στην σωστή χρονική στιγμή για να μην είναι άκυρη. Δηλαδή, αφού θα έχουν αποποιηθεί όλοι οι προηγούμενοι δικαιούχοι και η κληρονομιά θα έχει ήδη επαχθεί σε εκείνον που παρουσιάζεται για να αποποιηθεί.
Επειδή η κάθε περίπτωση μπορεί να αντιμετωπιστεί με διαφορετικό τρόπο κατά τις εξαιρέσεις και τη νομολογία και επειδή η διαδικασία φαίνεται να είναι περισσότερο περίπλοκη όταν ως κληρονόμος καλείται ανήλικος ή το κληρονομικό δικαίωμα αφορά σε κυοφορούμενο τέκνο, είναι πολύ σημαντικό ο κάθε ενδιαφερόμενος να έχει καθοδήγηση και συμβουλή από δικηγόρο άμεσα και εντός της προθεσμίας που ο νόμος ορίζει.
*Ο Αντώνης Μπιδέρης είναι δικηγόρος
