Η μη αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος (NAFLD) αποτελεί την κύρια αιτία χρόνιας ηπατικής νόσου παγκοσμίως με τον επιπολασμό της να αυξάνεται συνεχώς. Η NAFLD περιλαμβάνει όλες τις παθήσεις του ήπατος που δεν σχετίζονται με σημαντική κατανάλωση αλκοόλ, με κύριες οντότητες την μη αλκοολική ηπατοστεάτωση και την μη αλκοολική στεατοηπατίτιδα.
Η μη αλκοολική λιπώδης νόσος
Οι ακριβείς μηχανισμοί που διέπουν την παθογένεση της παραμένουν ασαφείς. Έχει προταθεί η υπόθεση των δύο χτυπημάτων, γνωστή ως «two hit hypothesis». Το πρώτο χτύπημα περιγράφει την εμφάνιση ηπατικής στεάτωσης ως αποτέλεσμα της αντίστασης στην ινσουλίνη, η οποία προκαλεί αύξηση της νεογλυκογένεσης, ανεπαρκή μεταβολισμό των ελεύθερων λιπαρών οξέων και ελαττωμένη έξοδο τριγλυκεριδίων από το ήπαρ ως πολύ χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνες (VLDL). Το δεύτερο χτύπημα περιγράφει την εξέλιξη της ηπατοστεάτωσης σε στεατοηπατίτιδα, όπου προφλεγμονώδεις μεσολαβητές προκαλούν φλεγμονή στο ήπαρ, ηπατοκυτταρικό τραυματισμό και τελικά ίνωση και κίρρωση του ήπατος.
Η μόνη θεραπεία για αποτροπή της εξέλιξης της ηπατοστεάτωσης σε στεατοηπατίτιδα είναι οι αλλαγές στον τρόπο ζωής, ενώ στη πρόληψη της νόσου μπορεί να συμβάλει και η χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής. Κινέζικα βότανα, συμπεριλαμβανομένης της βερβερίνης, έχουν χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία της NAFLD.
Η βερβερίνη
Η βερβερίνη, ή μπερμπερίνη, είναι μία βιοδραστική ουσία που ανήκει στην οικογένεια των αλκαλοειδών ισοκινολίνης. Απομονώνεται από ποικιλία κινέζικων βοτάνων, όπως το ρίζωμα Coptis. Είναι διαθέσιμη και ως συμπλήρωμα διατροφής, συνήθως ως χλωριούχος βερβερίνη ή υδροχλωρική βερβερίνη. Αρχικά, η βερβερίνη χρησιμοποιούνταν σε μικρές δόσεις για τη θεραπεία της διάρροιας. Μελέτες έχουν δείξει ότι η θεραπεία με βερβερίνη μπορεί να αλλάξει το μικροβίωμα του εντέρου. Άλλες μελέτες έχουν δείξει την ευεργετική δράση της βερβερίνης στο μεταβολισμό της γλυκόζης και των λιπιδίων.
H βερβερίνη έχει αντιδιαβητική και αντιυπερλιπιδαιμική δράση, ενώ παράλληλα μειώνει την εναπόθεση τριγλυκεριδίων στο ήπαρ και την ηπατική στεάτωση. Κατ΄ επέκταση, η βερβερίνη φαίνεται να είναι αποτελεσματική για την πρόληψη και θεραπεία της NAFLD, χωρίς να είναι σαφής ο μηχανισμός δράσης. Έχουν προταθεί πολλές πιθανές μεταβολικές οδοί, οι οποίες είναι ακόμη υπό διερεύνηση. Οι βασικές δράσεις της βερβερίνης αναφέρονται συνοπτικά παρακάτω:
- Μείωση Σωματικού Βάρους
Από αποτελέσματα πληθώρας μελετών έχει γίνει γνωστό ότι η βερβερίνη προκαλεί σημαντική μείωση του σωματικού βάρους, πιθανώς μέσω αλλαγής της έκφρασης πολλαπλών γονιδίων που σχετίζονται με την ενεργειακή δαπάνη. Επιπλέον, η απώλεια βάρους θα μπορούσε να προκαλέσει μείωση της ροής ελεύθερων λιπαρών οξέων στο ήπαρ, με αποτέλεσμα τη μείωση της συσσώρευσης λίπους σε αυτό και της ηπατικής αντίστασης στην ινσουλίνη. - Αντιδιαβητική Δράση
Επιπλέον, η βερβερίνη αναφέρεται να έχει αντιδιαβητική δράση. Σε αντίστοιχες έρευνες έχει φανεί ότι η συγκεκριμένη ουσία βελτιώνει δείκτες που σχετίζονται με την αντίσταση στην ινσουλίνη, όπως τα επίπεδα ινσουλίνης νηστείας, ο δείκτης ευαισθησίας στην ινσουλίνη και το ομοιοστατικό μοντέλο εκτίμησης της αντοχής στην ινσουλίνη (HOMA-IR). Μία κόμη δράση της είναι η μείωση των επιπέδων γλυκόζης νηστείας. - Αντιυπερλιπιδαιμική Δράση
Αναφορικά με την αντιυπερλιπιδαιμική δράση της βερβερίνης, φαίνεται να βελτιώνει τα επίπεδα της ολικής χοληστερόλης και ακόμη περισσότερο των τριγλυκεριδίων και της LDL χοληστερόλης. Πιθανή εξήγηση της παραπάνω δράσης αποτελεί η επίδραση της βερβερίνης στο εντερικό μικροβίωμα, αυξάνοντας την αναλογία firmicutes προς βακτηριοειδή, και κατ’επέκταση μειώνοντας την ικανότητα εξασφάλισης ενέργειας από την τροφή. Παράλληλα, η βερβερίνη επηρεάζει τη ρύθμιση της πρόσληψης τροφής και τον ενεργειακό μεταβολισμό, αφού σχετίζεται με αύξηση των επιπέδων του γλουκανόμορφου πεπτιδίου 1 (GLP-1) και του νευροπεπτιδίου Υ (NPY) και με μείωση της ορεξίνης Α. - Αναστολή Λιπόλυσης
Άλλες μελέτες έχουν αναδείξει το γεγονός πως η βερβερίνη προκαλεί μερική αναστολή της λιπόλυσης. Δεδομένου ότι από την λιπόλυση παράγονται ελεύθερα λιπαρά οξέα, τα οποία σχετίζονται με επιδείνωση της μη αλκοολικής λιπώδους νόσου του ήπατος, γίνεται φανερό πως με τον τρόπο αυτό η βερβερίνη είναι δυνατό να συμβάλει στην πρόληψη της ηπατικής στεάτωσης. - Μείωση Λιπογένεσης
Μία ακόμη δράση της βερβερίνης είναι η μείωση της ηπατικής λιπογένεσης και η προαγωγή της β-οξείδωσης των λιπαρών οξέων στον σκελετικό μυ. Επιπροσθέτως, η βερβερίνη μειώνει την έκτοπη συσσώρευση λίπους στο ήπαρ αλλά και την εναπόθεση τριγλυκεριδίων σε αυτό. Τα παραπάνω αποτελέσματα θα μπορούσαν να οφείλονται στην επίδρασης της βερβερίνης σε μονοπάτια που διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην διαδικασία της λιπογένεσης.
Η βερβερίνη φαίνεται να αποτελεί μία ασφαλή ουσία προς κατανάλωση. Οι κύριες ανεπιθύμητες ενέργειες σχετίζονται με την πέψη, ενώ υπάρχουν ορισμένες αναφορές σε κράμπες, διάρροια, μετεωρισμό, δυσκοιλιότητα και πόνο στο στομάχι. Δεν έχει οριστεί συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη, όμως κατά τη χορήγηση του ως συμπλήρωμα διατροφής συνήθως λαμβάνονται 900-1500 mg βερβερίνης ανά ημέρα, σε 3 δόσεις των 300–500 mg.
Συμπερασματικά, η βερβερίνη παρουσιάζεται να έχει θετική επίδραση τόσο στον μεταβολισμό των λιπιδίων όσο και της γλυκόζης. Βασική δράση της συγκεκριμένης βιοδραστικής ουσίας είναι η απώλεια βάρους. Οι πιο σημαντικές και ευεργετικές δράσεις της βερβερίνης είναι η αναστολή της ηπατικής λιπογένεσης και της εναπόθεσης λίπους. Στην κλινική πράξη, η χορήγηση βερβερίνης σε ασθενείς με μη αλκοολική λιπώδη νόσο του ήπατος μπορεί να έχει θεραπευτική δράση. Επιπλέον, έχει προταθεί η πιθανή θεραπευτική της δράση για τον σακχαρώδη διαβήτη. Προκειμένου να επιβεβαιωθούν όλες οι παραπάνω δράσεις της βερβερίνης απαιτείται η διεξαγωγή περαιτέρω κλινικών δοκιμών.
Βιβλιογραφικές Αναφορές
- Sun, R., Yang, N., Kong, B., Cao, B., Feng, D., Yu, X., Ge, C., Huang, J., Shen, J., Wang, P., Feng, S., Fei, F., Guo, J., He, J., Aa, N., Chen, Q., Pan, Y., Schumacher, J. D., Yang, C. S., Guo, G. L., … Wang, G. (2017). Orally Administered Berberine Modulates Hepatic Lipid Metabolism by Altering Microbial Bile Acid Metabolism and the Intestinal FXR Signaling Pathway. Molecular pharmacology, 91(2), 110–122. https://doi.org/10.1124/mol.116.106617
- Zhang, Q., Xiao, X., Feng, K., Wang, T., Li, W., Yuan, T., Sun, X., Sun, Q., Xiang, H., & Wang, H. (2011). Berberine Moderates Glucose and Lipid Metabolism through Multipathway Mechanism. Evidence-based complementary and alternative medicine : eCAM, 2011, 924851. https://doi.org/10.1155/2011/924851
- Zhao, L., Cang, Z., Sun, H., Nie, X., Wang, N., & Lu, Y. (2017). Berberine improves glucogenesis and lipid metabolism in nonalcoholic fatty liver disease. BMC endocrine disorders, 17(1), 13. https://doi.org/10.1186/s12902-017-0165-7
- Gunnars, K. (2017). Berberine – A Powerful Supplement With Many Benefits. Healthline. https://www.healthline.com/nutrition/berberine-powerful-supplement#TOC_TITLE_HDR_1
- Καραμήτσιος, Δ.Θ., Κολιούσκας, Δ. (2008). Μη αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος. Ελληνικά Διαβητολογικά Χρονικά, 21 (2), 101-110. https://www.ngda.gr/innet/UsersFiles/ngda/documents/Xronika/2008_2/01_Karamitsos.pdf
